Muzeum Ziemi Biłgorajskiej w Biłgoraju, pod nazwą Muzeum w Biłgoraju powstało 25. stycznia 1966 roku (uchwała Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Biłgoraju). Swoją działalność rozpoczęło 3 maja 1967 roku jako oddział Muzeum Okręgowego w Lublinie.
Powstanie placówki muzealnej w Biłgoraju było związane z uroczystymi obchodami Tysiąclecia Państwa Polskiego w 1966 roku. W roku tym podjęto szereg oddolnych inicjatyw lokalnych dla uświetnienia obchodów. Między innymi takie inicjatywy podejmowane były
w zakresie tworzenia, rozbudowy już istniejących czy też dalszego rozwoju placówek kulturalnych na terenie całego kraju.
- Każde szanujące się miasteczko ma z reguły swojego dziejopisarza, dla Biłgoraja takim niewątpliwie starał się być Michał Pękalski. On sam tak wyjaśniał zainteresowania naszym regionem: "Losy rzuciły mnie w biłgorajskie. Pokochałem tę ziemię jak żadną inną. Wydaje mi się, że nie potrafiłbym żyć bez biłgorajskich rozłogów i łęgów, borów i wydm, wąwozów i nasłonecznionych zboczy Roztocza, bystrych potoków, błękitnej Tanwi i malowniczej Łady" - cytuje Dorota Skakuj, p.o. dyrektora Muzeum Ziemi Biłgorajskiej.
Jak podkreśla pani dyrektor Pękalski nie tylko zwiedzał okolice, ale też gromadził przedmioty, które uznał za cenne. Ponadto zapisywał przejawy kultury duchowej - pieśni, legendy, opisywał obrzędy i wierzenia, jednym słowem to wszystko co składa się na miejscowy folklor. Jego interesowało właściwie wszystko: dawne stroje przedmioty codziennego użytku, ale też ceramika, kamienie wyorywane na polach czy stare dokumenty.
Muzeum Regionalne w Biłgoraju na samym początku swojej działalności otrzymało w darze zbiór będący dotychczasową własnością punktu muzealnego przy Włosiankarskiej Spółdzielni Pracy w Biłgoraju. Powstanie Muzeum pobudziło ofiarność społeczeństwa Ziemi
Biłgorajskiej. Znalazło to odzwierciedlenie w postaci przekazania do zbiorów nowo powstającej placówki olbrzymiej ilości eksponatów.
Od 1976 roku Muzeum w Biłgoraju zaczęło używać nowej nazwy - Muzeum Rzemiosł Ludowych w Biłgoraju. W związku z wejściem w życie z dniem 1.01.1999 r. tzw. reformy administracyjnej na mocy której utworzono powiat biłgorajski i jednocześnie zlikwidowano województwo zamojskie oraz w związku z ustawą tzw. "kompetencyjną", nakładającą na powiaty obowiązek organizowania i utrzymywania placówek muzealnych, nastąpił podział Muzeum Okręgowego w Zamościu na cztery muzea powiatowe. Decyzję w tej sprawie podjął Wojewoda Lubelski dnia 27.09.1999 r.
Po pewnych perturbacjach związanych z przejęciem Muzeum przez samorząd powiatowy, od dnia 1.01.2000 r. działa ono jako samodzielna samorządowa instytucja kultury, pod nową nazwą - Muzeum Ziemi Biłgorajskiej w Biłgoraju, która znacznie lepiej
podkreśla charakter regionalnego muzeum.
- Poprzez statutowe działania muzeum; gromadzenie, badanie i upowszechnianie przechowywanych muzealiów przybliżamy współczesnym i następnym pokoleniom niepowtarzalne dziedzictwo przeszłości naszego regionu. Nasza pracą propagujemy bogatą
tradycję, kulturę i historię, cywilną i wojskową, powiatu biłgorajskiego. Eksponaty gromadzone w muzeum to "świadkowie epoki", to
dowody wydarzeń historycznych mających miejsce na naszym terenie, które świadczą o naszej historii, korzeniach i kształtują naszą tożsamość - podkreśla dyrektor Skakuj.
Wydany album okolicznościowy daje szansę poznania Biłgoraja z dawnych lat. Wszystkie zamieszczone w nim zdjęcia wykonał Edward Buczek, który w czasie II wojny prowadził w Biłgoraju własny zakład fotograficzny. Z jego usług korzystali mieszkańcy i okupujący te tereny zołnierze niemieccy utrwalający wszystkie swoje okcje pacyfikacyjne. Buczek robił portrey i zdjęcia rodzinne, fotografował także codzienne życie naszego miesteczka i okolic. Był również zaprzysiężonym fotoreporterem partyzanckim na terenie biłgorajskiego obwodu AK, z prawem przebywania w obozach i odziałach stacjonujących w okolicznych lasach m.in w oddziałach Konrada Bartoszewskiego "Wira" i Józefa Steglińskiego "Corda".