1 kwietnia 2016r. weszła w życie ustawa o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej - w tym nazwy ulic, dróg, mostów i placów nie mogą upamiętniać osób, organizacji, wydarzeń lub dat symbolizujących komunizm lub inny ustrój totalitarny, ani w inny sposób takiego ustroju propagować, więc muszą być zmienione w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy tj. do 2 września 2017r. Radni Rady Miasta Biłgoraj podjęli więc uchwały dotyczące zmiany nazw kilku ulic - I Armii Wojska Polskiego, Armii Ludowej, czy Gronczewskiego "Przepiórki".
Pozostał jeden element - pomnik Józefa Dechnika.
- Instytut Pamięci Narodowej został poinformowany, że na terenie miasta Biłgoraj znajduje się pomnik upamiętniający Józefa Dechnika. Uprzejmie informuję, że w opinii Instytutu Pamięci Narodowej rzeczony obiekt jest niezgodny z art. 5a Ustawy z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki - napisał do burmistrza Biłgoraja dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa Adam Siwek. Dodał, o kres kiedy miastem kierował Józef Dechnik określany jest przez historyków w najnowszej historii Polski — stalinowskim i charakteryzował się stosowaniem terroru politycznego wobec obywateli.
Dyrektor Siwek podkreślił także, że "niejednokrotnie można spotkać się z opiniami, że Józef Dechnik jest osobą zasłużoną dla miasta Biłgoraj, ponieważ działał na rzecz jego rozwoju. Trzeba jednak skonfrontować te opinie z faktem, że Józef Dechnik był członkiem Polskiej Partii Robotniczej, a następnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej na wysokim szczeblu. A zatem można założyć, iż różnego rodzaju jego inicjatywy mogły mieć pozytywny finał dla miasta właśnie ze względu na przynależność Józefa Dechnika do partii, której kadry były zaangażowane we wprowadzenie, a następnie utrzymanie reżimu komunistycznego w Polsce".
Władze Biłgoraja próbowały już przekonywać, że pomnik nie propaguje komunizmu i dokonały zmiany tablicy umieszczonej na pomniku Józefa Dechnika i zastępując słowa: "Budowniczy Polski Ludowej" na "Zasłużony dla miasta Biłgoraj".
To jednak nie zadziałało, a dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa uznał, że w świetle przytoczonych faktów historycznych oraz słownikowego rozumienia słowa "upamiętniać" należy stwierdzić, że rzeczony pomnik upamiętnia osobę przynależną do organizacji symbolizujących represyjny, autorytarny i niesuwerenny system władzy istniejący w Polsce w latach 1944-1989.
Biłgoraj nie składa broni, Rada Miasta zajęła stanowisko, w którym przekonuje do zweryfikoania tego stanowiska. Publikujemy je w całości poniżej:
"Nie można polemizować z historykami, którzy na podstawie dokumentów dokładnie prześledzili życiorys J. Dechnika i na tej podstawie sporządzili niniejszą opinię. IPN powinien również wziąć pod uwagę szczególne okoliczności, które bez wątpienia mają miejsce w przypadku upamiętnienia osoby Józefa Dechnika.
W uzasadnieniu bardzo szeroko opisana została działalność partyjna działacza PZPR, przytoczono funkcje, jakie pełnił oraz przypomniano o skutkach działalności partii posiadającej kierowniczą rolę w państwie. Jedynie na marginesie wspomniano o J. Dechniku jako o osobie mającej w tamtych czasach wpływ na decyzje gospodarcze. Nie ulega wątpliwości, że bez starań J. Dechnika nie powstałoby w Biłgoraju tyle nowych zakładów pracy, dzięki którym Biłgoraj w ciągu stosunkowo krótkiego czasu zmienił się w prężny ośrodek gospodarczy. Nie można nie zauważyć, że poziom życia mieszkańców biednego miasteczka i jeszcze biedniejszych okolicznych wiosek znacznie się podniósł. Trzeba dostrzec wizjonerstwo Józefa Dechnika, który tak kierował rozwojem miasta, aby nowe zakłady pracy dawały miejsca pracy zarówno kobietom jak i mężczyznom, a nowopowstające szkoły kształciły przyszłych wykwalifikowanych pracowników tychże zakładów.
Fakty te są z całą pewnością historykom IPN doskonale znane, lecz pominięte w wydanej opinii. Należy również podkreślić, że upamiętnienie postaci Józefa Dechnika miało zupełnie inny charakter niż budowa podobnych pomników na terenie naszego kraju.
Pomnik został wybudowany wyłącznie ze środków pochodzących z dobrowolnych datków mieszkańców. Można udokumentować ponad 1000 wpłat pochodzących od zwykłych ludzi, niezwiązanych z żadną partią, mających często skrajnie różne poglądy polityczne. Nie można pominąć faktu, że pierwsza demokratycznie wybrana Rada Miejska dokonała zmiany nazw ulic, które upamiętniały osoby związane z poprzednim systemem, pozostawiając jednakże w spokoju pomnik Józefa Dechnika. Nie można też nie brać pod uwagę faktu, że obecna Rada Miasta nadała Józefowi Dechnikowi honorowy tytuł "Zasłużony dla Miasta Biłgoraj". Demokratycznie wybrani radni VII kadencji doskonale wiedzieli kim był Józef Dechnik i znali fakty przytoczone w opinii IPN. Podczas sesji Rady Miasta nie zbrakło głosu sprzeciwu, co jest udokumentowane w protokole z obrad. Zdecydowanie przeważył jednak pogląd, że w przypadku Józefa Dechnika, przyznanie tytułu " Zasłużony dla Miasta Biłgoraj" jest uzasadnione. O Józefie Dechniku pozytywnie wyrażają się nawet osoby działające w latach osiemdziesiątych w opozycji, które w stanie wojennym były aresztowane lub internowane.
Zdaniem Rady Miasta, oceniając człowieka należy wziąć pod uwagę całe jego życie, a nie jedynie podkreślać niechlubne karty życiorysu. Cechami zasługującymi na uznanie są z pewnością skromność, uczciwość, gotowość do udzielania pomocy biednym i zagubionym, bezinteresowność, umiejętność słuchania i podejmowania mądrych decyzji. Te przymioty charakteryzowały osobę J. Dechnika.
Rada Miasta zwraca się o ponowne rozważenie znaczenia treści Art. 5a ustawy o zakazie propagowania komunizmu, który mówi, że pomniki nie mogą upamiętniać osób, organizacji, wydarzeń lub dat symbolizujących komunizm lub inny ustrój totalitarny, ani w inny sposób takiego ustroju propagować.
IPN odniósł się do wykładni językowej słowa "upamiętniać", natomiast pominął znaczenie słowa symbolizować. Symbol (gr. symbolon) - zgodnie ze Słownikiem Wyrazów obcych pod red. Władysława Kopalińskiego - to przedmiot albo znak zastępujący, reprezentujący, oznaczający, przywodzący na myśl jakieś pojęcie, czynność, przedmiot, zwłaszcza widomy znak czegoś niewidzialnego. Zaś "propagować" to upowszechniać jakieś poglądy, idee lub wiedzę.
Józefa Dechnika nie można uznać za symbol komunizmu, bo swoim życiem pokazał, że i w tamtym systemie można było być człowiekiem przyzwoitym i zasłużyć sobie na szacunek innych. Nie może być również mowy o propagowaniu komunizmu poprzez upamiętnienie człowieka, który zmienił oblicze Biłgoraja.
Hasło Józef Dechnik jest dla większości mieszkańców Biłgoraja symbolem dobrego gospodarza, który swoje życie poświęcił pracy na rzecz swojego miasta i powiatu.
Nie można popadać w skrajność poddając z jednej strony totalnej krytyce wszystkich, którzy aktywnie działali w poprzednim systemie, a z drugiej strony gloryfikować postacie, które bez wątpienia na chwałę i upamiętnienie nie zasługują.
Rada Miasta Biłgoraj wnioskuje o zweryfikowanie stanowiska Instytutu Pamięci Narodowej i wydanie pozytywnej opinii w sprawie pozostawienia pomnika Zasłużonego dla Miasta Biłgoraj Józefa Dechnika".
O dalszych losach pomnika będziemy informować.