Kluczowym założeniem przyjętym przy tworzeniu rankingu jest jego przejrzystość i możliwość odtworzenia końcowych wyników. Ranking opiera się o przekazane przez Centralną Komisję Egzaminacyjną wyniki egzaminu ósmoklasisty oraz ogólnodostępne dane Głównego Urzędu Statystycznego. Ranking ma trzy składowe służące ocenie tego jak samorządy wspierają najsłabszych uczniów i jakie są efekty działań ograniczających edukacyjne nierówności. Końcowa pozycja w rankingu została obliczona jako średnia trzech składowych.
Pierwszą składową rankingu jest zróżnicowanie wyników uczniów na egzaminie ósmoklasisty. Im niższe zróżnicowanie, tym wyższa pozycja w rankingu. Zróżnicowanie mierzone jest jako odchylenie standardowe wyników egzaminacyjnych, przy czym wynik stanowi tu średnia ze standaryzowanych rezultatów egzaminu z języka polskiego i matematyki. Drugą składową są wyniki najsłabszych uczniów w gminie na tym samym egzaminie. Im wyższe są wyniki najsłabszych, tym wyższa pozycja w rankingu. Wyniki najsłabszych mierzone są w rankingu jako 10 percentyl rozkładu standaryzowanych wyników uczniów z języka polskiego i matematyki w każdej jednostce samorządu. Trzecia składowa to procent dzieci w wieku 3-5 lat objętych edukacją przedszkolną. Im większy, tym wyższa pozycja w rankingu.
Przed obliczeniem pozycji jednostek samorządu terytorialnego w rankingu każdą składową skorygowano tak, aby uwzględnić różnice związane z obiektywnymi warunkami w jakich funkcjonują szkoły. Wykorzystano do tego informacje dotyczące charakterystyk jednostek samorządu terytorialnego: stopę bezrobocia oraz dochody własne gmin w przeliczeniu na mieszkańca.
Dane dotyczące edukacji przedszkolnej oraz dochodów własnych w przeliczeniu na mieszkańca pozyskano z Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego (https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start). Wyniki egzaminów zewnętrznych uzyskano z baz Centralnej Komisji Egzaminacyjnej.
W analizach wykorzystano dane dostępne z ostatnich dwóch lat. Wyniki egzaminacyjne obejmują więc lata 2020 i 2021, a dane GUS obejmują wskaźniki dla lat 2019 i 2020.
Pierwsza dziesiątka rankingu w kategorii miast powiatowych:
- Biłgoraj
- SÅ‚upca
- Leżajsk
- Sejny
- Sucha Beskidzka
- Bochnia
- Jasło
- Jarosław
- Sanok
- Kętrzyn