Początki miasta sięgają XVI wieku, kiedy to 10 września 1578 roku król Polski Stefan Batory wystawił przywilej, w którym zezwolił Adamowi Gorajskiemu wybudować i założyć miasto. Podstawą ustroju wewnętrznego nowo utworzonego miasta stało się prawo magdeburskie. Całą historię można znaleźć na stronie Urzędu Miasta pod adresem https://ww
Akt lokacyjny
Stefan z Bożej Łaski Król Polski, Wielki Książę Litewski, Ruski, Pruski, Mazowiecki i Inflancki pan i dziedzic.
Oznajmiamy obecnym naszym listem, komu to widzieć należy, teraz i w przyszłości ten akt oglądającym, iż rekomendowali nam liczni doradcy nasi wierne służby szlachetnie urodzonego Adama Gorajskiego, które nam i Rzeczypospolitej Królestwa naszego oddawał i oddaje. Chcąc zatem nagrodzić tego rodzaju służby, a zarazem okazać naszą wdzięczność i szczególną łaskę, pozwalamy mocą niniejszego listu naszego na nowym korzeniu wybudować i założyć miasto noszące nazwę Biełgoraj. Aby zaś to miasto Biełgoraj przyszło do lepszego stanu i dla jego rozwoju dajemy jego wszystkim obecnym i przyszłym mieszkańcom prawo niemieckie, które nazywają magdeburskim. Wyjmujemy także ich oraz ich miasto spod prawa ziemskiego polskiego zwyczajów i przepisów wszystkich, które mogłyby zakłócić to prawo niemieckie.
Wyjmując wspomniane miasto i jego mieszczan, obywateli, mieszkańców i przedmieszczan, teraz i w przyszłości wyłączamy ich i uwalniamy wieczyście od wszelkiej jurysdykcji wszystkich i poszczególnych naszych i królestwa naszego wojewodów, kasztelanów, starostów, sędziów, podsędków i jakichkolwiek urzędników oraz woźnych w ten sposób, aby przed tymiż albo jakimkolwiek ich zastępcami w sprawach tak wielkich, jak i małych pozwani nie musieli się zjawiać i odpowiadać, a nikt nie ma ich do tego zmuszać ani skazywać oraz jakichkolwiek kar nie będą zobowiązani płacić, lecz będą odpowiadali w miejscu zamieszkania swego przed wójtem swoim w danym czasie urzędującym według prawa niemieckiego.
Wójt zaś wobec wspomnianego Pana swego dziedzicznego oraz jego legalnych następców nie inaczej, jak też według prawa niemieckiego będzie obowiązany odpowiadać wszystkim skarżącym się na niego. W sprawach zaś wszystkich, tak cywilnych, jak i kryminalnych albo głównych, na przykład kradzieży, zabójstwa, okaleczenia ciała, podpalenia i jakichkolwiek przestępczych czynów, wykroczeń i zbrodni wszelakich, tenże wójt w danym czasie urzędujący z ławnikami albo przysięgłymi otrzymuje pełną moc i kompetencje słuchania, rozpatrywania i sądzenia, wyrokowania, upominania skazywania i karania, w zasięgu miasta tego, nie inaczej, jak zgodnie z postanowieniami prawa niemieckiego i jego norm.
Pragnąc ponadto, aby mieszczanie, obywatele, kupcy, rzemieślnicy i wszelacy majstrowie, mieszkańcy i przedmieszczanie miasta wspomnianego Biełgoraja doznali większej naszej łaski i życzliwości, pozwalamy urządzić w tym mieście trzy jarmarki doroczne: pierwszy na św. Erazma, drugi na św. Michała Archanioła i trzeci na św. Walentego, zaś targ tygodniowy organizować i odbywać każdego dnia sobotniego.
Dajemy również wspomnianym mieszkańcom miasta Biełgoraja i jego przedmieszczanom możność w dniach i czasach wyżej wymienionych targi te zwyczajem innych miast i miasteczek Królestwa naszego urządzać, jednak bez szkody i uszczerbku innych miast i miasteczek w sąsiedztwie się znajdujących, tak naszych, jak i poddanych naszych. Wszyscy i poszczególni kupcy, furmani, handlarze, rzemieślnicy, kramarze, obywatele, mieszczanie, wieśniacy oraz ludzie wszelakiego stanu, płci i rodzaju mogą przybywać do wspomnianego miasta podczas tych targów, tak dorocznych, jak i tygodniowych, z rzeczami do sprzedaży oraz towary swe wystawiać w celu zbycia, kupowania, zamiany, względnie dokonywania innych transakcji z jakimikolwiek osobami, niezależnie od tego skąd przybyły. Pozwalamy także bydło i trzodę bić, a mięso będzie wolno rozcinać i wystawiać na sprzedaż oraz sprzedawać, tak w targi, jak i w jarmarki wspomniane, w ławach albo na pniakach do tego przysposobionych i przygotowanych, jednakże bez uszczerbku i szkody sąsiednich miast i ich mieszkańców, jak stare zwyczaje Królestwa naszego stanowią, które mają być w całości zachowane i przestrzegane, chyba że znaleźliby się ludzie, których prawo nie bierze w opiekę, gdyby do wspomnianego miasta na targi przybyli, a którym się słusznie odmawia prawa obcowania z uczciwymi ludźmi.
We wspomnianym mieście Biełgoraju szlachetny Adam Gorajski oraz jego następcy będą mogli wieczyście brać targowe, zgodnie ze zwyczajami innych sąsiednich miast naszych, od ław i stołów wszystkich, w których sprzedających mięso się umieszcza oraz wykłada się wszystkie inne rzeczy i towary przygotowane do sprzedaży każdego dnia sobotniego w targ tygodniowy.
Ponadto, aby miasto Biełgoraj szybciej i pośpieszniej mogło się rozwijać oraz pozyskać licznych mieszkańców, dajemy i udzielamy im wszystkim, tak mieszczanom, jak i przedmieszczanom tego miasta, aż do upływu ośmiu lat po sobie następujących, wolność od podatków naszych szosem nazywanych oraz od wszystkich innych świadczeń i składek dla potrzeb Rzeczypospolitej już uchwalonych i tych, które będą uchwalone w przyszłości. Uwalniamy ich także od płacenia targowego w miastach i miasteczkach naszych, a zarazem polecamy naszym poborcom oraz wszystkim starostom lub ich podstarościom przestrzeganie, aby wspomnianych mieszkańców miasta Biełgoraja zachowano w tej wolności przez nas łaskawie im udzielonej na okres czasu wyżej określony oraz żadnych świadczeń i podatków ani targowego, mostowego, cła starego i nowego od nich nie żądano. Po wyjściu tych lat wspomniani mieszczanie biełgorajscy wymienione cła, targowe, grobelne, mostowe, składki i podatki obowiązani będą płacić w podobny sposób, jak to ma miejsce w innych miastach i miasteczkach naszych.
Na tej rzeczy wiarę i świadectwo obecnie ręką naszą się podpisujemy i pieczęcią Królestwa naszego pieczętujemy.
Wydano we Lwowie 10 września 1578 roku, Królestwa trzeciego roku.
Stefan Król.
Tłumaczenie aktu lokacyjnego przedrukowano z wydawnictwa "400 lat Biłgoraja 1578-1978", Lublin 1979, s. 7-9.
Autorem tłumaczenia jest prof. dr hab. Ryszard Szczygieł