Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie zaprezentował trzecią część zabytków archeologicznych, odkrytych przez Grupę Eksploratorzy przy Tarnogrodzkim Towarzystwie Regionalnym. Odkrycia dokonano podaczas poszukiwań kierowanych przez Janusza Szabata i Piotra Magocha, wiosną bieżącego roku, w miejscowości Księżpol (realizowanych na podstawie pozwolenia konserwatorskiego).
W trzeciej części zaprezentowano fibule z brązu, zwane też zapinkami, które odkryli poszukiwacze. Są to ozdobne przedmioty pełniące rolę dzisiejszych agrafek i brosz, służące do spinania koszul, płaszczy, sukienek oraz innych części ubioru. Znaleziska te bez wątpienia należy datować na późny okres rzymski i przypisać ludności kultury wielbarskiej, wiązanej z Gotami:
1. Kuszowata, dwudzielna fibula z brązu, z pełną pochewką i ozdobnymi tarczkami na szczycie kabłąka i na nóżce oraz guzek na główce z zachowaną w całości sprężyną i fragmentem igły. Zaliczana jest do VI grupy drugiej serii fibul wg Almgrena, z datowaniem na koniec IV wieku lub początek V wieku n.e.
2. Kuszowata, dwudzielna fibula z brązu, z podwiniętą nóżką i profilowanym wzdłużnie kabłąkiem, z zachowaną w całości sprężynką, ale bez igły i pochewki. Zaliczana jest do typu A161/A162 fibul wg Almgrena, z datowaniem na koniec IV wieku lub początek V wieku n.e.
3. Fibula z brązu, dwudzielna, z pełną pochewką, rombowatą główką i tarczką na główce, tzw. "szildfibel", z zachowaną w całości sprężyną ale bez igły. Zaliczana jest do VI grupy drugiej serii fibul wg Almgrena, z datowaniem na koniec IV wieku lub początek V wieku n.e. Zapinka ta jest typowa dla kultury wielbarskiej z terenów Ukrainy i przypuszczalnie trafiła w drodze wymiany handlowej do Księżpola
4. Gąsienicowata fibula z brązu, z pełną pochewką i guzkiem na główce, ale bez igły i sprężynki. Zaliczana jest do typu A171 fibul wg Almgrena z VI serii drugiej grupy, z datowaniem na koniec IV w. lub początek V wieku n.e.
5. Dwudzielna kuszowata fibula z brązu, z profilowaną i podwiniętą nóżką, kabłąk rombowaty. Zaliczana jest do VI grupy pierwszej segi typu A161/A162 fibul wg Almgrena, z datowaniem na koniec IV w. lub początek V wieku n.e.
6. Wojskowa - legionowa fibula z brązu, dwudzielna, z pełną pochewką i nacięciami na kabłąku imitującymi drut ozdobny. Zaliczana jest do VI serii drugiej grupy fibul wg Almgrena, z datowaniem na koniec IV w. lub początek V wieku n.e.
7. Kuszowata, dwudzielna fibula z brązu z profilowanym kabłąkiem z metopami i zdobieniem. Zaliczana jest do VI grupy pierwszej serii typu A161/A162 fibul wg Almgrena, z datowaniem na koniec IV w. lub początek V wieku n.e. (Fot. 7).
8. Jednodzielna fibula z brązu, nieco zdeformowana, bez igły i z uszkodzoną pochewką. Zaliczana jest do VI grupy pierwszej serii typu A158 fibul wg Almgrena, z datowaniem na koniec IV w. lub początek V wieku n.e.
9. Jednodzielna fibula z brązu, bez profilowania i znacznie odkształcona. Zaliczana jest do VI grupy pierwszej serii typu A161/A162 fibul wg Almgrena, z datowaniem na koniec IV w. lub początek V wieku n.e.
10. Kuszowata fibula z brązu, z podwiniętą nóżką i profilowanym kabłąkiem z metopami. Zaliczana jest do VI grupy pierwszej serii typu A161/A162 fibul wg Almgrena, z datowaniem na koniec III-IV wiek n.e.
11. Jednodzielna fibula z brązu, bardzo odkształcona, z podwiniętą nóżką i otwartą pochewką, profilowana i zdobiona na dolnej części kabłąka i nóżce poprzecznymi nacięciami. Zaliczana do VI grupy pierwszej serii typ A158 fibul wg Almgrena i datowana na III-IV w. n.e.
12. Fragment fibuli z brązu - pełna pochewka ze zdobioną płytką na końcu nóżki. Zaliczana jest do VI grupy pdrugiej serii fibul wg Almgrena, z datowaniem na IV/V wiek n.e.
13. Sprężyna z brązu od dwudzielnej fibuli kuszowatej z podwiniętą nóżką. Zaliczana do VI grupy typ A161 - A162 fibul wg Almgrena i może być datowana na okres rzymski C2 tj. przełom II/III-IV w. n.e.
14. Fragment fibuli z brązu w postaci części nóżki. Można ją zaliczyć do VI grupy fibul wg Almgrena i ogólnie datować na okres rzymski III-IV w. n.e.
15. Fragment fibuli z brązu w postaci nóżki z pełną pochewką, gdzie na końcu nóżki znajduje się płytka zdobiąca. Można ją zaliczyć do VI grupy fibul wg Almgrena i ogólnie datować na późny okres rzymski C3-D1, tj. koniec IV lub początek V w. n.e.
Wyszczególnione fibule zostały przekazane przez poszukiwaczy do WUOZ Lublin Delegatura w Zamościu. Ich analizy dokonała dr hab. Barbara Niezabitowska-Wiśniewska, profesor uczelniany UMCS w Lublinie. Jest ona bardzo zaskoczona tak dużą ilością odkrytych fibul na tym stanowisku, albowiem podczas typowych archeologicznych badań wykopaliskowych na terenie osad z okresu rzymskiego nigdy nie odnotowywano tak dużej ilości znalezisk tego typu.
- Musiało tu zatem funkcjonować bardzo intensywne i bogate osadnictwo kultury wielbarskiej, posiadające rozległe kontakty handlowe z innymi ośrodkami tej ludności na terenie Polski i obecnej Ukrainy. Odkryte zabytki zostaną wkrótce przekazane do Muzeum w Biłgoraju - przekazał Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie.