Pełna wersja

Wychowawcza moc szkoły

2010-05-04 23:34

Kary i nagrody są wręcz niezbędnym elementem skomplikowanego i długiego procesu wychowania. Jednak nie tylko rodzice mogą stosować tego typu wzmocnienia. Także nauczyciele wiele wnoszą w wychowanie naszych pociech. W części to od ich postępowania zależy, czy dziecko będzie się prawidłowo rozwijało.

Obok domu rodzinnego istnieje jeszcze jedno ważne miejsce, w którym wychowanie jest nadrzędnym celem. Tym miejscem jest szkoła. Wychowawcy tak organizują zajęcia, by jak najlepiej wykorzystać czas. Organizacja pracy wychowawczej w szkole ma ogromne znaczenie, gdyż od jej spójności zależy to, czy odniesie oczekiwany skutek, czy w prawidłowy sposób wpłynie na wychowanków. Istotnym elementem działań wychowawczych jest wzajemne oddziaływanie na siebie wychowanków i wychowawców. Jednym z tych elementów mogą być stosowane przez nauczycieli w szkole kary i nagrody. Tak samo jak i rodzice, nauczyciele powinni mieć świadomość różnorodności swoich podopiecznych zarówno względem społecznym, emocjonalnym, jak i intelektualnym. Dzieci będące w szkole mają już pewne swoje zachowania, nawyki wyniesione bądź to z domu rodzinnego, bądź ze środowiska, w którym przebywało. Wszystkie te czynniki powodują, że dzieci nie poddają się łatwo oddziaływaniom wychowawczym ze strony nauczycieli. Dodatkowo klasa szkolna jest specyficznym miejscem, ponieważ grupa rówieśnicza jest wyjątkowo opornym "materiałem", podlegającym kształtowaniu zupełnie inaczej niż oddzielna jednostka w domu rodzinnym.

Ponadto w szkole nauczyciel nie jest w stanie dokładnie poznać osobowości ucznia i w związku z tym dokładnie dopasować kary lub nagrody. Często oceny nauczycieli są bardzo subiektywne i zależą m. in. od osiągnięć szkolnych danego dziecka. Nauczyciel patrząc na ucznia przez pryzmat ocen, zazwyczaj wyrabia sobie dobre zdanie o tych dzieciach, które dobrze się uczą, a złe o uczniach, których oceny są niskie. Takie zachowanie nauczyciela może mieć ogromne konsekwencje, gdyż uczeń, który uważany jest za słabszego, rzeczywiście może się takim stać. Dlatego też odpowiednie przygotowanie nauczyciela jest niezwykle istotne, ponieważ od jego umiejętności, taktu i planu działania zależy skuteczność stosowanych przez niego wzmocnień pozytywnych lub negatywnych. - Przede wszystkim nauczyciel musi być sprawiedliwy i konsekwentny, tak, by wszystkie dzieci wiedziały, za co i kiedy mogą otrzymać karę lub nagrodę - twierdzi psycholog Marta Dołomisiewicz.

Tak samo jak w domu, kary i nagrody stosowane przez nauczycieli w szkole powinny być indywidualnie dobrane do dziecka i adekwatne zarówno do przewinień jakie popełniło, jak i do czynu pozytywnego, za który zostało nagrodzone. Tylko takie wzmocnienia mogą przynieść określony efekt. Stosowanie nagród bez wyraźnej przyczyny może zniechęcić dziecko do podejmowania wysiłku oraz być przyczyną roszczeniowej postawy dziecka. Równie negatywne konsekwencje może mieć zbyt częste stosowanie kar. Dziecko może stać się lękliwe, agresywne i wycofane. Taka sama sytuacja jest w szkole, dziecko niesprawiedliwie ukarane przez nauczyciela, będzie przejawiało złość, a czasem nawet agresję. - Gdy kara jest adekwatna do czynu większość uczniów reaguje wstydem, co oznacza, że uświadomili sobie popełniony błąd. Natomiast reakcją na otrzymaną nagrodę często wśród uczniów, jest duma. Inna reakcją na wzmocnienia pozytywne jest zwykła radość i chęć bycia jeszcze lepszym - dodaje psycholog.

Zarówno kary jak i nagrody, niezależnie od tego czy stosowane są w domu, czy w szkole, powinny być zgodne ze wszystkimi obowiązującymi zasadami. Tylko taka postawa zarówno rodziców jak i wychowawców, może dać pewność, że nie wyrządzi się dziecku krzywdy. Powinni oni pamiętać, że negatywne reakcje dzieci na wzmocnienia mogą być wynikiem popełnianych podczas ich stosowania błędów.

Jt