Powiat bogaty w krzyże i kapliczki

- Opracowaliśmy tę książkę na podstawie inwentaryzacji wszystkich krzyży, kapliczek i figur znajdujących się na terenie powiatu biłgorajskiego. Wymagało to wielu wyjazdów w teren, żeby dokonać kwerendy fotograficznej i przy okazji poszerzyć o nich wiedzę w oparciu o relacje mieszkańców. Na miejscu okazało się, że nie ma już wielu starych obiektów, znanych nam z literatury etnograficznej, gdyż część z nich "rozsypała się", ze starości, niektóre wymieniono na nowe tego samego typu. Pojawiło się też wiele nowych - mówi dr Dorota Skakuj. A jest ich wszystkich około półtora tysiąca, rozmieszczonych przy drogach, na polach i w lasach, pięknie wkomponowanych w krajobraz wsi i miast regionu.
- W poprzednich latach dokumentowaliśmy "Miejsca Pamięci Narodowej" w powiecie biłgorajskim a ostatnio w podobny sposób zajęliśmy się krzyżami, figurami, kapliczkami jakich jest sporo prawie w każdej miejscowości. Oprócz symboli wiary katolickiej w postaci różnego rodzaju krzyży, kapliczek i figur, natrafiliśmy także na kapliczki prawosławne, zachowały się takie w Rakówce, Budzyniu i Chmielku - opowiada Tomasz Bordzań.
Samych krzyży odnotowano w powiecie ponad sześćset, w tym około trzystu metalowych a pozostałe z drewna lub kamienne. Część z nich to karawaki, tzw. krzyże epidemiczne (morowe), z dwoma lub trzema poprzecznymi belkami. Są też krzyżyki konturowe, najwięcej takich można zobaczyć w północnych gminach rejonu. Wiele w powiecie jest także krzyży typu biłgorajsko-janowskiego, z daszkiem i pleckami.
Kapliczki, urokliwe wytwory sztuki ludowej są wykonane z drewna, kamienne albo murowane. Zwykle pięknie ukwiecone, w otoczeniu zieleni. Bardzo różnorodne; domkowe, kłodowe, wnękowe, szafkowe, skrzynkowe zawieszone na drzewach. Do ciekawszych należy kapliczkowa droga krzyżowa w Górecku Starym. W kapliczkach znajdują się figury jak też obrazy o tematyce sakralnej. Figury stawiane są również odrębnie w formie pomników.
Autorami niektórych prac są wybitni artyści. Na przykład Duda Gracz, którego dzieła zdobią kapliczkę w Nadrzeczu, figura Madonny w Ignatówce autorstwa Ryszarda Sobaszka, a pomnik Jana Pawła II w Tarnogrodzie to dzieło krakowskiego artysty Karola Badyny. Sporo figur, pomników wykonał Adam Grochowicz, rzeźbiarz z Długiego Kąta k. Józefowa. Najliczniej krzyże, kapliczki, figury występują w gminie Biłgoraj. W każdej gminie są miejscowości w których znajduje się ich wyjątkowo dużo. Najstarsze sięgają XVII wieku, po współczesne, niedawno postawione.
Dr Dorota Skakuj i mgr Tomasz Bordzań posiadają rozległą wiedzę na temat historii tych symboli wiary religijnej, stawianych, fundowanych z różnych intencji. Wiele z nich to dziękczynne - na chwałę Bogu, za ocalenie, albo o charakterze patriotycznym, nawiązujące do wydarzeń historycznych, upamiętniające ofiary wojen lub powypadkowe, itd. Wizerunki, postaci Matki Bożej, Chrystusa, JP II i różnych świętych stanowią tematykę większości tych obiektów. Krzyże, kapliczki, figury są charakterystycznym elementem krajobrazu Biłgorajszczyzny, bardzo malowniczym, o głębokiej wymowie emocjonalnej, historycznej.